چرا لبنانی‌ها به داعش می‌پیوندند؟

فرارو- عمیق‌تر شدن بحران اقتصادی لبنان و رکود سیاسی طولانی مدت اخیر باعث شده تا ده نفر از سنی‌های آن کشور متقاعد شوند که امیدوارکننده‌ترین آینده برای آنان با پیوستن به داعش رقم خواهد خورد.

به گزارش فرارو به نقل از فارین پالسی، طی چند ماه گذشته، مردان جوان و بیکار سنی از فقیرترین نقاط کشور با وعده دستمزد‌های گزاف از سوی داعش فریفته شده‌اند تا به آن گروه بپیوندند و نیرو‌های آن گروه را افزایش دهند.

برخی از مردانی که برای پیوستن به داعش از لبنان به سوریه و عراق گریخته‌اند پیش‌تر در زندان‌های لبنان بوده‌اند و یا مظنون به داشتن ارتباط یا همدلی با گروه‌های افراطی بودند. با این وجود، اکثر آنان صرفا از مناطقی از لبنان می‌آمدند که فقر و رقابت فرقه‌ای بین شیعیان و سنی‌ها در آن وجود داشت. در اوج جنگ داخلی سوریه، صد‌ها مرد از مناطق تحت سلطه سنی‌های لبنان در طرابلس، عکار و عرسال به شورشیان سوری، از جمله گروه‌های افراطی اسلام گرا وابسته به القاعده و داعش پیوستند. آنان از جمله با استفاده از خودرو‌های بمب‌گذاری شده حملات مرگبار زیادی را در داخل کشور انجام دادند. گاهی اوقات، آنان خشونت خود را به لبنان انتقال می‌دادند. در سال ۲۰۱۵ میلادی، بمبگذاران انتحاری داعش در حمله‌ای به برج البراجنه یکی از حومه‌های شیعه‌نشین بیروت بیش از ۴۰ نفر را کشتند و باعث مجروح شدن بیش از ۲۰۰ نفر دیگر شدند.

خشم آنان در داخل لبنان اغلب متوجه گروه شیعه حزب الله بوده است. با این وجود، ارتش لبنان به سرعت افراط گرایان را در شمال لبنان مهار کرد. در سال ۲۰۱۷ میلادی، ارتش در یک عملیات مشترک با حزب الله صد‌ها جنگجوی داعش، اعضای خانواده و هواداران آن گروه را از شهر مرزی عرسال به دیرالزور سوریه بیرون راند.

پس از سال‌ها آرامش به دنبال شکست ارضی داعش در سوریه و عراق، اخیرا خشونت‌های این گروه افزایش یافته است. ماه گذشته، تنها یک روز پس از تلاش داعش برای نفوذ به زندانی در الحسکه در شمال شرق سوریه که ۳۰۰۰ عضو داعش در آن نگهداری می‌شوند گروهی از جنگجویان به یک پایگاه ارتش در منطقه العظیم در شمال بغداد حمله کردند و ۱۱ سرباز را در حالی که خوابیده بودند به ضرب گلوله کشتند. ظرف مدت چند روز، نیرو‌های عراقی کسانی را که قتل عام را انجام دادند پیدا کردند. عراقی‌ها حملات هوایی را علیه مخفیگاه آنان انجام دادند و ۹ عضو ادعایی داعش از جمله دست کم چهار لبنانی را کشتند هر چند رسانه‌های لبنانی اعلام کرده بودند که پنج لبنانی کشته شدند. مقام‌های امنیتی لبنان بر این باورند که اقتصاد در حال فروپاشی و وخامت سطح زندگی که از پیامد‌های آن بوده دلایل اصلی رانده شدن مردان جوان از کشور به سوی داعش بوده است. بخش‌های فقیرنشین لبنان مانند طرابلس به محل مناسبی برای عضوگیری داعش تبدیل شده اند. پوند لبنان از سال ۲۰۱۹ میلادی بیش از ۹۰ درصد از ارزش خود را از دست داده و در نتیجه قیمت مواد غذایی بیش از ۶۰۰ درصد افزایش یافته است. حتی پیش از بحران اقتصادی، ۶۰ درصد مردم طرابلس در فقر زندگی می‌کردند. اگرچه وزیر کشور لبنان به مطبوعات آن کشور گفت که ۳۷ مرد طرابلس را برای پیوستن به داعش ترک کرده‌اند فعالان محلی ادعا می‌کنند که این تعداد بیشتر است و می‌گویند که اخیرا نزدیک به صد مرد کشور را ترک کرده‌اند تا به آن گروه بپیوندند.

یک مقام ارشد امنیتی که به شرط ناشناس ماندن با «فارین پالسی» صحبت می‌کرد گفت که نیرو‌های داعش معمولا جوانان لبنانی ۱۸ تا ۲۴ساله را با پیشنهاد حقوق ماهیانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ دلار فریب می‌دهند.

او به «فارین پالسی» گفت: «انتظار دارم اگر وسوسه مالی ادامه پیدا کند تعداد بیش‌تری لبنان را برای عضویت در داعش ترک کنند. با این وجود، کشته شدن دست کم پنج نفر در عراق ممکن است باعث دلسردی شود و دیگران را وادار به تجدید نظر در تصمیم خود برای پیوستن به آن گروه سازد».

چهار مادر نیرو‌های لبنانی پیوسته به داعش که در دو حمله هوایی جداگانه در عراق کشته شدند ادعا می‌کنند که پسران‌شان افراط گرا نبودند بلکه قربانی بیکاری، ننگ پیش‌تر پیوستن به گروه‌های افراطی دیگر و نظارت مداوم دولت شده اند. دست کم سه نفر از این مردان برای ازدواج نامزد کرده بودند و نگران وضعیت نامعلوم درآمد خود بودند.

یکی از این افراد، «زکریا العدل» که در جامعه خود شناخته شده بود تابستان گذشته برای فرار از فقر لبنان را ترک کرده بود و گمان می‌رفت که سوار قایق برای عزیمت به اروپا شده است. با این وجود، او در واقع لبنان را به مقصد عراق ترک کرده بود تا به داعش بپیوندد. یکی دیگر از این افراد، «عمر سیف» بود که از دست دستگاه امنیتی دولت لبنان فرار می‌کرد. سیف به دلیل ارتباط با یک گروه افراطی مجرم شناخته شد و به پنج سال زندان محکوم شده بود، اما حتی پس از گذراندن دوران محکومیت‌اش نیز توسط ماموران امنیتی تحت تعقیب قرار گرفت و مورد پذیرش جامعه قرار نگرفته بود.

مادر او به «فارین پالسی» می‌گوید: «آن چه برای عمر اتفاق افتاد نتیجه فشار غیرقابل تحملی بود که دولت پس از آزادی از زندان بر او وارد ساخت. آنان به طور مداوم او را دستگیر می‌کردند و هر از چند گاهی برای تحقیقات مورد شکنجه قرارمی‌دادند».

ژنرال «الیاس فرهت» یک مقام بازنشسته ارتش لبنان و تحلیلگر سیاسی می‌گوید سخت‌گیری‌های ادعایی امنیتی دولتی یا تنش‌های فرقه‌ای «بهانه ای» برای پیوستن به داعش نیستند. او اشاره می‌کند که دستگاه‌های امنیتی همواره مظنونان را تعقیب می‌کنند و گاهی آنان را برای پاره‌ای توضیحات احضار می‌کنند. او می‌گوید هسته‌های خفته فعال و بقایای داعش در منطقه مشکل واقعی هستند. پس از شکست داعش در لبنان و رانده شدن النصره (گروه وابسته سابق به القاعده) به ادلب در سوریه، احتمالا سلول‌های خفته بسیاری در طرابلس، عکار و سایر مناطق باقی مانده اند. عناصری از این هسته‌ها هر از گاهی به القاعده و داعش می‌پیوندند. سال گذشته، سرویس‌های اطلاعاتی لبنان به یک هسته داعش در عکار حمله کردند. سنی‌های طرابلس احساس می‌کنند که به‌طور ناعادلانه‌ای از سوی دستگاه امنیتی هدف قرار گرفته‌اند و از سرکوب شبه نظامیان گلایه دارند. فعالان محلی علیه بازداشت هزاران سنی بدون محاکمه صرفا بر اساس سوء ظن مبنی بر ارتباط آنان با گروه‌های افراطی مبارزه کرده اند.

سنی‌های لبنان به طور کلی از ظهور حزب الله ناراضی هستند و به دلیل رویکرد رهبری سیاسی خود احساس می‌کنند که در حاشیه قرار گرفته اند. «سعد حریری» نخست وزیر سابق لبنان بزرگترین رهبر سنی در آن کشور با اعلام کناره گیری موقت از سیاست و بیان این که در انتخابات آتی ماه مه نامزد نخواهد شد به ایفای نقش خود پایان داد. حریری گفته بود: «من متقاعد شده‌ام که با توجه به نفوذ ایران، جایی برای هیچ فرصت مثبتی برای لبنان وجود ندارد». با این وجود، منتقدان تصمیم او بیم آن را دارند که خروج‌اش از سیاست ممکن است تسلط حزب الله بر عرصه سیاسی را تقویت کند و شانس این گروه و متحدان‌اش را افزایش دهد.

در پایان جنگ داخلی طولانی و غرق در خون لبنان، همه گروه‌های فرقه‌ای به جز حزب الله دست از سلاح برداشتند. آن گروه گفته بود که سلاح‌هایش برای محافظت از لبنان در برابر اسرائیل است، اما بسیاری در داخل آن کشور از این ادعا نگران هستند. در اکتبر ۲۰۲۱ میلادی، در حالی که حامیان حزب الله علیه قاضی تحقیق در مورد انفجار پست بیروت اعتراض می‌کردند در محله‌ای مسیحی‌نشین مورد تیراندازی قرار گرفتند. حزب الله با کلاشنیکف و نارنجک‌های راکتی پاسخ داد و خیابان‌ها در عرض چند دقیقه به منطقه جنگی تبدیل شدند.

حامیان حزب‌الله گفتند که این گروه هرگز شروع به جنگ نمی‌کند. با این حال، احساس ناامنی محسوسی در کشور وجود دارد که منجر به افزایش خرید اسلحه و مهمات شده است. بسیاری برای محافظت از پولی که نمی‌خواهند در بانک سپرده‌گذاری کنند اسلحه خریداری می‌کنند، اما دیگران مایل هستند در صورت بروز خشونت‌های سیاسی یا شورش‌های فرقه‌ای آماده باشند تا از خود محافظت کنند.

مقام‌های لبنانی در حال هماهنگی با همتایان عراقی خود هستند و می‌گویند که تعداد افرادی که به داعش پیوسته‌اند اسلامی افزایش یافته‌اند، اما نگرانی کم‌تری برای کنترل اوضاع در مقایسه با سال ۲۰۱۴ میلادی دارند.

ترکیبی از فقر و نارضایتی سیاسی ممکن است هم چنان چشم‌انداز پیوستن به گروه‌های افراطی را برای بسیاری از لبنانی‌هایی که پیش‌تر از یک محیط مذهبی محافظه کار آمده‌اند و در برخی موارد پیوند‌های تثبیت شده‌ای با نیرو‌های افراطی دارند جذاب‌تر سازد.