دولاب یکی از محله‌های تاریخی پایتخت به شمار می‌رود و داستان‌های مختلفی درباره بنا‌های قدیمی و سبک زندگی اهالی این محله نقل شده است. مسجد پیر دولاب که در دوره‌های تاریخی مختلف تغییر نام داده ارزشی فرامحلی دارد و به عنوان قدیمی‌ترین مسجد تهران شناخته می‌شود.
مسجدی که در روزگار قدیم به نام مسجد پیر دولاب شناخته می‌شد، یکی از بنا‌های تاریخی و به تعبیری از نماد‌های اصلی این محله است. قدیمی‌های محله دولاب معتقدند، این مسجد به اندازه‌ای قدیمی است که کسی زمان ساخت آن را دقیق نمی‌داند.
قدمت مسجد «پیر» در روایت‌های محلی به حدود هزار سال می‌رسد و برخی پژوهشگران، مسجد پیر دولاب را نخستین مسجد تهران می‌دانند. جواد متبحری دولابی، متولی مسجد پیر، درباره یکی از معروف‌ترین روایت‌هایی که درباره این مسجد نقل شده می‌گوید: «در روزگار قدیم تهران رسم بر این بود که کنار هر مسجد یک حمام و حسینیه می‌ساختند و با همین استدلال می‌توان گفت مسجد پیر و حمام دولاب و تکیه‌چال، تقریبا در یک بازه زمانی کوتاه بنا شده‌اند.
درباره مسجد پیر روایت‌های بسیاری وجود دارد که سینه‌به‌سینه منتقل شده و به نسل امروز رسیده است. روایت شده که امام رضا (ع) در مسیر رسیدن به مرو از ری و دولاب عبور کرده‌اند و اگر چنین روایتی درست باشد، ایشان نماز را در مسجد قدیمی دولاب اقامه کرده‌اند. به همین خاطر مسجد پیر در یک برهه تاریخی به نام قدمگاه شناخته می‌شد.»
مسجد پیر بنا به روایت‌های محلی و به گواه کارشناسان میراث فرهنگی قدمت هزار ساله دارد و عنوان قدیمی‌ترین مسجد پایتخت را یدک می‌کشد و به ثبت میراث هم رسیده است. البته عملیات بازسازی این مسجد تاریخی از چند سال قبل شروع شده و هنوز ادامه دارد.
متبحری درباره سیر تاریخی این مسجد می‌گوید: «چند سال قبل بود کارشناسان میراث فرهنگی برای کنکاش درباره قدمت و هویت تاریخی مسجد پیر به اینجا آمدند و به شواهدی هم دست پیدا کردند. کارشناسان میراث، بقایای مهر، تسبیح و سجاده‌ای را که به حدود هزار سال قبل تعلق داشت در مسجد ما کشف کردند و همین داشته‌ها ثابت می‌کند که مسجد قدیمی گذربالای دولاب، قدیمی‌ترین مسجد پایتخت است و به دوره ایلخانی - سلجوقی تعلق دارد.
مسجد پیر در طول تاریخ بار‌ها تغییر نام داد. در یک برهه‌ای به دلیل اینکه کف آن را با حصیر‌های قدیمی پوشانده به عنوان مسجد حصیری شناخته می‌شد. بعد‌ها به مسجد پیر دولاب و مسجد زیر بازارچه تغییر نام داد و یک زمانی هم به آن مسجد جامع دولاب می‌گفتند.»
آنطور که متولی مسجد پیر دولاب می‌گوید، این مکان تاریخی بعد از بازسازی به مسجد بقیه‌الله تغییر نام داده و مردم شهر‌های مختلف ایران برای اقامه نماز در این مسجد به تهران می‌آیند.
منبع: همشهری آنلاین
