مستند یا شوآف؛ درباره آنچه مستند احمد به آن نمی‌‏پردازد

سید محمدعلی ابطحی در هم میهن نوشت: در جشنواره «حقیقت» امسال تنها فیلمی که دیدم «احمد» نام داشت که مستند در مورد زندگی مرحوم حاج‌احمدآقای خمینی، فرزند امام‌خمینی بود. این فیلم بنا به شنیده‌ها مورد استقبال قرار گرفته و بعید نیست که واقعاً دیدنی باشد؛ به‌خصوص برای کسانی که دوران امام و احمدآقا را درک نکرده بودند.

متأسفانه تاریخ‌نویسان رسمی و رسانه ملی با مقوله تاریخ معاصر خیلی بازی کرده‌اند. معمولاً تاریخ را طوری می‌نویسند که براساس سیاست‌ها و مواضع امروزی حاکمیت تطبیق کند. هر کس با هر سابقه‌ای اگر زاویه‌ای در سال‌های بعد با حاکمیت پیدا کند، او را از نظر تاریخی هم مخدوش می‌کنند.

فیلم مستند احمد، آزادتر از این روال جاری ساخته شده و به همین دلیل، مخاطب گرفته است. من به دلیل آشنایی نسبی با احمد آقا در دوران حیات امام، جایگاه مهم او را در تصمیم‌سازی‌های امام و طبعاً در مورد تصمیمات اساسی کشور می‌شنیدم. فیلم احمد خیلی محافظه‌کارانه به این اقتدار آن مرحوم اشاره کرده است؛ یا به دلایلی خواسته آن را انکار کند. چه خوب و چه بد این جایگاه احمدآقا را نمی‌توان نادیده گرفت.

اینکه وی تصمیم‌سازی می‌کرده و بستر تصمیمات امام را فراهم می‌کرده است، به معنای آن نیست که نقش اصلی و تعیین‌کننده امام را در نهایت نادیده بگیریم. احمد خمینی این شانس را داشته که علاوه بر اینکه فرزند امام بوده است، امین و مستشار ایشان هم بوده است. نقاط تاریخی اصلی بعد انقلاب بی‌شک بدون تلاش و توجه ویژه احمدآقا برای تسهیل نظرات امام انجام‌شدنی نبود.

در ماجرا‌هایی مثل نخست‌وزیری مهندس موسوی در دور دوم ریاست‌جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای، حمایت از بنی‌صدر، نزدیکی با گروه‌های مخالف و نزدیک کردن آن‌ها - مثل مجاهدین خلق - به امام، رشد جریانات نواندیش و به‌کارگماری آن‌ها در مناصب حکومتی، اشغال سفارت آمریکا در تهران، عزل بنی‌صدر، مراقبت از صداوسیما و بازگرداندن محمد هاشمی به صداوسیما، پایان و یا ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر، اعدام‌های سال ۶۷، رهبری پس از امام؛ همه از تصمیمات مهم امام بود که قطعاً حاج‌احمد خمینی در همراهی امام برای رسیدن به این تصمیمات اولین تأثیرگذار بوده است.

گرچه بعضی از نزدیکان امام، نقش بیشتری برای احمدآقا قائل بودند. در فیلم احمد بیشتر از اینکه این مقاطع را توضیح دهد، به‌نوعی تصور کرده در این موارد به شکل تبلیغاتی باید از حاج احمد آقا رفع سوءظن کند و دامن ایشان را بری بداند. این نگاه فیلم را از استناد به سمت یک شوآف تبلیغاتی می‌چرخاند.

دسترسی‌هایی که کارگردان و یا تهیه‌کننده به افرادی مثل آقایان موسوی‌خوئینی‌ها، خاتمی، کروبی، روحانی و سیدحسن و سیدحسین خمینی داشته، از نقاط قوت این فیلم است. گرچه از این دسترسی‌ها به‌خوبی استفاده نشده و بخش‌های غیرتخصصی و غیرمهمی از آن‌ها پخش شده است. انتظار می‌رفت که فیلم احمد زندگی پرفرازونشیب احمد آقا باشد و نه تعریضی به مخالفان احمد آقا که جایی برای دفاع در فیلم نبود.

در هر حال، فیلم احمد یک شروع شجاعانه بود از زندگی کسی که کمتر مورد توجه تاریخی قرار گرفته بود. به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، به آقای رزاق کریمی کارگردان و تهیه‌کننده آن دوست خوبم آقای اصغریان برای آغاز این راه تبریک می‌گویم و امیدوارم سلسله فیلم‌های مستند با نام‌های احمد ۱ و۲ و... ساخته شود که به نقش پراهمیت و فراموش‌نشدنی حاج احمدآقای خمینی تأکید شود.