«املت انتخابات»؛ به بهانه سخن سخنگوی شورای نگهبان درباره تعدد کاندیدا‌ها

عصرایران نوشت: آقای هادی طحان نظیف، سخنگوی محترم شورای نگهبان در دفاع از عملکرد این شورا در بررسی صلاحیت‌ها گفته است: اعداد و ارقامی که در انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شاهد هستیم (وجود ۵۱ کاندیدا برای هر کرسی) ادعای خالص سازی را زیر سوال می‌برد.

به بهانه این سخن و فارغ از شرایط انتخابات پیش رو، "نظریه مثلث انتخابات" یا " املت انتخابات" را مطرح می‌کنیم.

رابرت اشتنبرگ، از دانشمندان معروف در زمینه روانشناسی شناختی است. "نظریه مثلث عشق" او بسیار معروف و کاربردی است. او برای هر رابطه عاطفی، سه ضلع تعریف می‌کند: "صمیمت"، "شور و شوق" و "تعهد" و می‌گوید اگر در یک ازدواج هر سه ضلع این مثلث وجود داشته باشد، با یک ازدواج آرمانی مواجهیم.

اشتنبرگ تاکید می‌کند که فقدان یکی از این اضلاع را نمی‌توان با تقویت ضلع دیگری جبران کرد.

با وام گیری از این نظریه، به انتخابات برمی گردیم. به نظر می‌رسد که هر انتخابات نیز سه ضلع اصلی دارد: "تعدد کاندیداها"، "تکثر فکری و سیاسی کاندیداها" و "شرایط عادلانه رقابت".

آقای طحان نظیف به درستی به ضلع اول اشاره و بر تعدد کاندیدا‌ها تاکید کرده است. بدیهی است در حوزه انتخابیه‌ای با یک کرسی، نمی‌توان با یک نامزد، رأی گیری کرد و نام آن را انتخابات گذاشت.

اما تعداد بالای کاندیداها، برای یک انتخابات، هر چند لازم است، ولی کافی نیست. مردم باید در بین کاندیدا‌های پرشماری که در دسترس دارند، افراد همسوی فکری و سیاسی خود را بیابند. هزار کاندیدا هم برای یک کرسی وجود داشته باشد، ولی هر هزار نفرشان شبیه هم باشند، ضلع تکثر فکری و سیاسی شکل نمی‌گیرد.

ضلع سوم نیز فضای عادلانه رقابت است که شامل عدالت در بررسی صلاحیت ها، عدالت در برخورداری از امکانات عمومی، عدالت قضایی در مواجهه با تخریب ها، بی طرفی و سلامت برگزار کنندگان و ناظران و تمکین آن‌ها به نتیجه واقعی آراست.

از سه ضلع فوق، تنها یک ضلع که به کاندیدا شماری مربوط می‌شود، توسط برگزار کنندگان قابل اعلام و اثبات است و دو ضلع دیگر یعنی تکثر فکری و سیاسی کاندیدا‌ها و شرایط عادلانه رقابت، توسط وجدان جمعی ارزیابی می‌شود و مورد قضاوت قرار می‌گیرد.

این که برگزار کننده انتخابات بگوید "زمینه مشارکت برای همه اشخاص و گروه‌های سیاسی فراهم است" یا بر بی طرفی خود در روند انتخابات تاکید کند، کفایت نمی‌کند و باید مردم در عمل چنین چیزی ببینند و اقناع عمومی شکل بگیرد.

در یک بیان تمثیلی، انتخابات مانند یک املت است. همان طور که املت سه ماده اولیه برای تهیه دارد (روغن، گوجه فرنگی و تخم مرغ)، انتخابات هم سه لازمه پیش گفته را دارد.

اگر برای پختن یک املت، گوجه نداشته باشیم، نمی‌توانیم با افزودن بر تعداد تخم مرغ ها، فقدان گوجه را جبران کنیم. در انتخابات نیز نمی‌توان به عنوان مثال، فقدان تکثر فکری و سیاسی کاندیدا‌ها را افزایش تعداد کاندیدا‌ها جبران کرد.

وقتی گوجه نباشد، هر چقدر هم تخم مرغ به ماهیتابه بیفزاییم، به املت نمی‌رسیم و حداکثر می‌توانیم به نیمرو برسیم که غذای دیگری است و نمی‌توان ان را به جای املت، روی میز گذاشت.

نویسنده: جعفر محمدی