رویارویی نفتی روسیه با عربستان

دامنه درگیری‌های مرتبط با حمل‌ونقل و کشتیرانی در دریای سرخ در حال گسترش است. تا اواسط ژانویه، کشتی‌های عظیمی که ۱۲‌درصد تجارت‌جهانی نفت را از طریق دریا حمل می‌کنند، عمدتا از کانال سوئز عبور می‌کردند، این روند حتی در ابتدای حملات جسته وگریخته حوثی‌های یمن که باعث ترس بیشتر کشتی‌های کانتینربر تجاری شد نیز ادامه داشت. وضعیت یاد شده، اما اکنون در حال تغییر است، به‌نحوی‌که ممکن است حتی در یکی از اتحاد‌های پایدار بازار جهانی نفت که بین روسیه و عربستان‌سعودی جاری است، اختلافاتی ایجاد کند.

به گزارش دنیای اقتصاد، بر اساس گزارش موسسه کیل، از ابتدای ژانویه و از آنجا‌که شرکت‌های معظم لجستیکی مانند مرسک، هاپاگ-لوید و شرکت کشتیرانی MSC اعلام کردند مسیر تردد خود را تغییر خواهند داد، ظرفیت کانتینری روزانه کشتی‌ها در دریای سرخ و منطقه کانال سوئز به تنها یک‌سوم سطح عادی کاهش یافته‌است.

از آن زمان، حملات به رهبری ایالات‌متحده و بریتانیا در یمن و حملات متقابل حوثی ها، شرکت‌های بزرگ نفتی مانند شل را وادار به تغییر مسیر حمل‌ونقل محموله‌های نفتی کرده‌است. بر اساس گزارش موسسه ارائه دهنده داده‌های حمل‌ونقل AXSMarine، تعداد تانکر‌های موجود در کانال سوئز در هفته گذشته نسبت به هفته ماقبل آن، تا بیش از ۵۰‌ درصد کاهش یافته‌است.

رشد هزینه حمل و نقل دریایی

در همین ارتباط رویترز نوشت؛ نرخ حمل‌ونقل نفتکش‌ها از اواسط دسامبر گذشته، برابر با ۳۰‌ درصد افزایش داشته‌است، اما رشد اقتصادی ضعیف و افزایش عرضه جهانی نفت ممکن است اثرات تورمی نوسان بهای نفت را تا حد زیادی کاهش دهد. آنچه واضح است تاثیر تنش‌های جاری ژئوپلیتیک بر صادرکنندگانی مانند روسیه است که برای جابه‌جایی محموله‌های خوداز مسیر کانال سوئز استفاده می‌کنند.

روسیه پیشتاز فروش نفت

از زمانی‌که جنگ روسیه با اوکراین در فوریه۲۰۲۲ آغاز شد، نفت‌خام ارزان روسیه به‌طور فزاینده‌ای از سایر جریان‌های رقیب نفتی خاورمیانه برای مقصد چین و هند پیشی‌گرفته‌است. دو کشوری که از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت در جهان به‌حساب آمده؛ ضمن آنکه با عدم‌تبعیت از غرب، خرید نفت صادراتی روسیه را نیز تحریم نکرده اند. بر اساس تحقیقات اس اند پی گلوبال ریتینگز، محموله‌های نفت از مبدا روسیه حدود ۷۵‌درصد از ترافیک نفتی کانال سوئز در نیمه اول سال‌۲۰۲۳ را به خود اختصاص داده‌است که قسمت اعظم آن عازم مقاصد هند و چین بوده‌اند.

تحت شرایط کنونی، برای یک نفتکش روسی که عازم چین یا هند است، انتخاب مسیر بسیار دشوار است. در مقایسه با مسیر بسیار طولانی‌تر دماغه امیدنیک در آفریقا، کانال سوئز هرچند عوارض عبور و مرور بالاتری اخذ می‌کند، اما زمان سفر دریایی را تقریبا تا دو هفته کاهش می‌دهد.

به گفته نیکلاس زانیکوس، تحلیلگر AXSMarine، در حالی‌که حق‌بیمه نفتکش‌هایی که از خلیج عدن عبور می‌کنند از یک کشتی به کشتی دیگر متفاوت است، در بحبوحه تنش‌های کنونی رقم بیمه تا حدود یک‌درصد افزایش یافته‌است. این افزایش به ظاهر ناچیز حق‌بیمه، برای Suezmax، بزرگ‌ترین کشتی قادر به عبور از کانال سوئز با بارگیری کامل، به این معنی است که هزینه کلی هر بشکه نفت برای یک سفر معمولی بین انبار نفت پریمورسک روسیه در بالتیک و بندر سیکا هند به ۴ دلار و ۲۴‌سنت افزایش پیدا می‌کند.

اگر حق‌بیمه تا ۱.۸‌درصد افزایش داشته‌باشد، امری که در صورت تشدید تنش‌ها ممکن است اتفاق بیفتد، این سفر به قیمت افزایش ۴ دلار و ۷۴‌سنت در هر بشکه از مسیر آفریقا خواهد بود، البته بدون در نظر گرفتن هزینه‌های بالاتر حمل‌ونقل شامل مصرف سوخت بیشتر. این بدان معناست که از دیدگاه چین یا هند، نفت صادراتی روسیه ارجحیت خواهد داشت.

حفظ بازار رقابتی قیمت تمام شده نفت، برای ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، موضوع کوچکی نیست. به نوشته یک مرکز معتبر تحقیقاتی، از آغاز جنگ اوکراین، چین ۶۳‌میلیارد یورو نفت از روسیه خریداری کرده‌است، در همین زمان شاهد آن هستیم که هندوستان ۴۲‌ میلیارد یورو نفت از روسیه وارد کرده‌است.

بازیگردانی نفتی عربستان سعودی

همه این‌ها ممکن است فرصتی استثنایی برای محمدبن سلمان، ولیعهد عربستان‌سعودی باشد که نفتکش‌های صادراتی او به مقاصد آسیایی، نیازی به عبور از سوئز ندارند. عربستان‌سعودی تلاش‌کرده است تا از طریق کاهش عمده عرضه و ایجاد اصطکاک داخلی در سازمان کشور‌های صادرکننده نفت و بین بازیگران «اوپک‌پلاس» مانند روسیه که از سال‌۲۰۱۶ با آن‌ها شراکت داشته، قیمت نفت را تقویت کند. فروش نفت بیشتر به خاوردور، موجب تقویت مالی عربستان خواهد شد که بالاترین ریسک را در این کارزار نفتی متقبل شده‌است.

در حال‌حاضر نشانه‌هایی از تغییر رویه در بازار جهانی نفت، وجود دارد. داده‌های ورتکسا نشان می‌دهد که طی ۶ ماه گذشته، صادرات نفتی روسیه حدود ۲۰‌درصد از فروش نفت خام به چین و هند را به خود اختصاص داده‌است، در حالی‌که صادرات عربستان‌سعودی به‌طور متوسط ۱۵‌درصد از سهم این دو بازار را به خود اختصاص می‌دهد، اما طی دو ماه گذشته، حجم صادرات روسیه به این دو کشور، به حدود ۱۸‌درصد کاهش یافته‌است، در حالی‌که سهم بازار عربستان تا حدود ۱۶‌ درصد افزایش داشته‌است. در اوایل ماه جاری، آرامکوی‌عربستان، قیمت فروش خود به آسیا را به سطوحی که آخرین‌بار در نوامبر ۲۰۲۱ مشاهده شده‌بود، کاهش‌داد.

افق شکاف در اوپک

هر گونه افزایش در رقابت بین بن سلمان و پوتین ممکن است اصل وحدت ائتلاف اوپک را زیر سوال ببرد. این سطح از تنش در سازمان اوپک البته بی‌سابقه نیست. زمانی‌که همه گیری کرونا در سال‌۲۰۲۰ شروع شد، روسیه از پیشنهاد اوپک برای کاهش تولید خارج شد و خواسته یا ناخواسته، جنگ قیمتی با عربستان‌سعودی را آغاز کرد. این اختلافات منجر به سقوط معنادار قیمت نفت شد. با توجه به اینکه حوثی‌ها کشتیرانی در دریای سرخ را ناآرام کرده‌اند و قیمت نفت در حال‌حاضر بیش از ۸۰ دلار در هر بشکه است، بازگشت آرامش به بازار نفت حداقل در کوتاه مدت، دور از ذهن است؛ واقعیت غیرقابل انکاری که سرد‌شدن روابط بین روسیه و عربستان ممکن است به‌عنوان میراث روشن تنش‌های دریای سرخ در سال‌۲۰۲۴ شناخته شود.