"تاريخ راه اندازي نيروگاه بوشهر"

سازمان انرژي اتمي به نقطه ثقل تحولات ديپلماتيک جمهوري اسلامي کشور تبديل شده است. از اين رو آگاهي از وظايف و نقش اين سازمان مهم با توجه به اهميتي که پرونده هسته يي در سرنوشت ايرانيان پيدا کرده، حائزاهميت است. محسن دلاويز اولين سخنگوي سازمان انرژي اتمي ايران در نخستين گفت وگوي اختصاصي خود با رسانه ها به پرسش هاي روزنامه «اعتماد» پاسخ گفت. 

دلاويز به رغم چهره جوانش سابقه مديريتي نزديک به 10 سال در سازمان انرژي اتمي دارد. وي در اين مدت در مناصبي چون مديرکل حوزه رياست سازمان، دبير شوراي معاونان و مديرکل تشکيلات و روش ها ايفاي وظيفه کرده است. دلاويز در بيان مواضع سازمان متبوعش با پختگي و اعتماد به نفس بالايي به پرسش هاي «اعتماد» پاسخ مي گويد.

-سازمان انرژي اتمي ايران چند سالي است که به کانون توجهات مردم آمده است. طبيعتاً به دليل مسائل فراواني که حول و حوش پرونده هسته يي ايران به وجود آمده وظايف سازمان چندان معلوم و مشخص نيست. سازمان انرژي اتمي ايران دقيقاً چه وظايفي دارد؟
براي پاسخ بهتر به پرسش شما من به قانون تاسيس سازمان انرژي اتمي ايران مصوب 16 تيرماه 1353 استناد مي کنم. بنا براين قانون وظايف محوله به سازمان انرژي اتمي را مي توان چنين برشمرد. الف- توسعه و گسترش علوم و فنون اتمي در کشور و ايجاد زيربناي علمي و فني لازم براي استفاده از علوم و فنون اتمي در برنامه هاي توسعه و تحول کشور.ب- انجام مطالعات و تحقيقات لازم در زمينه هاي مربوط به علوم و فنون هسته يي.ج- اهتمام در کاربرد علوم و فنون اتمي در صنايع و کشاورزي و خدمات. د- ايجاد خدمات فني مورد نياز کشور در زمينه علوم و فنون هسته يي.ه- انجام بررسي ها و عمليات اکتشافي براي تعيين منابع مواد اوليه صنايع اتمي از قبيل سوخت اتمي و مواد راديواکتيو و بهره برداري از اين منابع از طريق استخراج و تخليص و استفاده از مواد مزبور در صنايع و نيروگاه ها و کارخانه ها و تاسيسات مختلف هسته يي کشور.سازمان موظف است اهتمام خود را براي تامين سوخت هسته يي و ساير مواد اصلي مورد نياز صنايع اتمي کشور با توجه به نيازهاي آينده به کار ببرد.و- ايجاد نيروگاه هاي اتمي و بهره برداري از آنها براي کمک به تامين نيروي برق مورد نياز کشور

ز- ايجاد تاسيسات شيرين کردن آب شور و بهره برداري از آنها براي کمک به تامين آب مورد نياز کشور ح- توليد و توزيع راديوايزوتوپ ها و ساير مواد و تجهيزات مورد نياز براي کاربرد علوم و فنون اتمي در کشور.ط- ايجاد هماهنگي و نظارت بر امور مربوط به علوم و فنون اتمي در کشور که به وسيله ساير موسسات اعم از دولتي يا وابسته به دولت يا غيردولتي انجام مي شود و تنظيم مقررات و ضوابط و آيين نامه هاي مربوط و پيشنهاد آن به مراجع ذي صلاح قانوني براي تصويب ايجاد ارتباط با مراجع بين المللي يا کشورهاي خارج در زمينه علوم و فنون و صنايع اتمي به نام دولت ايران نمايندگي دولت ايران در آژانس بين المللي انرژي اتمي به عهده سازمان خواهد بود.ک- انجام تحقيقات مربوط به استفاده از منابع انرژي موجود در طبيعت که مورد بهره برداري قرار نگرفته اند و اهتمام در استفاده از تجربيات ساير کشورها در اين زمينه از طريق ايجاد ارتباط لازم.

-نظرات درباره انرژي هسته يي دو گونه است؛ عده يي معتقدند حق مسلم ما است، عده يي اعتقاد دارند استفاده از اين انرژي براي ما زيان آور است. شما با کدام ديدگاه همراه هستيد؟
اينکه برخي از انرژي هسته يي استفاده غيرمتعارف مي کنند دليلي بر اين نيست که از اين انرژي استفاده درست و اصولي نشود. هم اکنون يکي از راه هاي اصلي مورد توجه براي حل مشکل انرژي، توليد برق از طريق نيروگاه هاي هسته يي است که يکي از منابع مطمئن و مهم جهت خروج از بحران و چالش انرژي در دهه هاي آينده تلقي مي شود.

بررسي هاي مختلف نشان مي دهد رشد نسبي توليد برق از نيروگاه هاي هسته يي طي دوره 20 ساله آينده، اجتناب ناپذير خواهد بود،به طوري که برنامه ريزي و تدوين استراتژي انرژي در سايه راهبردهاي متعارف و متکي به منابع انرژي هاي سنتي، ديگر جوابگوي اهداف توسعه پايدار به ويژه در کشورهاي در حال توسعه نخواهد بود. براساس برخي پيش بيني ها، خالص نيروگاه هاي هسته يي در دنيا از 372 هزار مگاوات در سال 2007 به حدود 481 هزار مگاوات در سال 2030 افزايش خواهد يافت.

اين ميزان افزايش در حالي است که قرار است کشورهاي اروپايي در خلال همين دوره تقريباً به ميزان ظرفيت فعلي نيروگاه هاي هسته يي جهان، اين نوع نيروگاه هاي خود را از مدار خارج کنند. در مقابل کشورهاي در حال توسعه آسيايي ظرفيت نيروگاه هاي خود را در اين دوره به ميزان قابل توجهي افزايش خواهند داد.

باتوجه به مطالب ذکرشده براي توسعه بلندمدت کشور دستيابي به صنعت هسته يي و توسعه و تحکيم آن در کشور به مثابه يک صنعت ملي و بومي شده به نحوي که نه تنها پاسخگوي نيازهاي روز جامعه باشد بلکه بايد با صنايع روز دنيا رقابت کند و در مرزهاي دانش جهاني قرار داشته باشد، از بهترين ملاک و شاخص هاي دستيابي به سند چشم انداز خواهد بود. با توجه به جايگاه و اهميت رو به افزايش فناوري هسته يي و در مسير تحقق اهداف چشم انداز 20 ساله کشور، حفظ دستاوردهاي فعلي، نهادينه کردن آنها و دستاوردها به بخش هاي فعال زنجيره هسته يي و سپس تحکيم، تثبيت و توسعه آن از محورهاي مهم برنامه هسته يي جمهوري اسلامي هستند.

-يعني شما مزيت انرژي هسته يي را ترجيح مي دهيد. با اين حساب مزيت هاي مهم نيروگاه هسته يي نسبت به ساير فناوري هاي توليد برق به خصوص نيروگاه هاي با سوخت فسيلي که در حال حاضر فناوري غالب در جهان است کدام است؟
با توجه به منابع شناخته شده جهان، تامين سوخت مورد نياز نيروگاه ها تا سال هاي زياد امکان پذير است. همچنين هزينه هاي زيست محيطي، کمتر از نيروگاه هاي فسيلي است و استفاده از نيروگاه هاي هسته يي نه تنها منابع باارزش سوخت هاي فسيلي را براي نسل هاي ديگر حفظ مي کند بلکه مي توان از آن در بخش هاي حائزاهميت ساير صنايع استفاده کرد ضمن آنکه هزينه هاي مربوط به آن با ساير فناوري هاي توليد برق قابل رقابت است.

-برخي کشورها اتهاماتي را مبني بر احتمال استفاده غيرمتعارف ايران از انرژي هسته يي مطرح مي کنند، در حالي که ايران استفاده از انرژي هسته يي را حق مسلم خود مي داند. موضع شما در اين خصوص چيست؟
نمي توان در مورد مسلم بودن حق ملت ايران به دستيابي به انرژي صلح آميز هسته يي ترديد روا داشت. همگان بايد اين نکته را دريابند که ملت ايران براي تامين منافع خود و پيشرفت و توسعه کشور اسلامي ايران از کسي اجازه نخواهد گرفت.

کساني که امروز ما را متهم مي کنند، خود در پي گسترش نسل هاي جديد سلاح هاي اتمي هستند و به شکل پنهان يا آشکار به رقابت تسليحاتي در اين عرصه دامن مي زنند.در راهبرد جمهوري اسلامي ايران همان گونه که به دفعات اشاره شده است کاربرد غيرصلح آميز انرژي هسته يي محلي از اعراب ندارد. ما بر پايه معاهده ان پي تي، حق استفاده از انرژي صلح آميز هسته يي براي توسعه کشورمان را داريم.از ياد نبريم که سابقه برخي کشورها در استفاده نامتعارف از انرژي هسته يي بر کسي پوشيده نيست.

-آيا پذيرش سمت سخنگويي سازمان در اين زمان حساس براي شما دغدغه خاطر ايجاد نمي کند؟ اصولاً چرا سازمان در چند سال گذشته سخنگويي نداشته است؟
افتخار خدمت به ملت بزرگ ايران توفيق و نعمتي است که سختي هاي هر کاري را شيرين خواهد کرد، ضمن آنکه در پرتو مديريت توانمند جناب آقاي مهندس آقازاده در حال حاضر استفاده از توانايي هاي جوانان در جايگاه هاي حساس سازمان به يک فرهنگ تبديل شده و آنچه مايه افتخار ملي در صنعت هسته يي است ثمره خودباوري و استفاده از جوانان نخبه و توانمند ايران است. اينجانب نيز در هر جايگاهي تمام توان خويش را صرف خدمت به نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران خواهم کرد.در چند سال گذشته نيز جناب آقاي سعيدي معاون محترم برنامه ريزي بين المللي و امور مجلس سازمان به بهترين نحو نسبت به اطلاع رساني در عرصه هسته يي کشور اقدام کرده و خلئي از اين بابت احساس نمي شده است.

-«انرژي هسته يي حق مسلم ماست» به شعار مبنايي و حتي مي توان گفت به برنامه اصلي ايران تبديل شده است. استراتژي هسته يي ايران چيست؟
پاسخ مثبت است اما دقت شود که برنامه هسته يي هم يکي از برنامه هاي توسعه يي کشور در سند چشم انداز نظام است. سند چشم انداز (افق ايران 1404) «ايران را کشوري توسعه يافته با جايگاه نخست اقتصادي، علمي و فناوري و... و برخورداري از دانش پيشرفته و توانا در توليد علم و فناوري» ترسيم کرده، همچنين مطابق قانون برنامه چهارم توسعه دولت مکلف به پيش بيني تمهيدات لازم به منظور بهره برداري حداکثري از ظرفيت هاي ملي و منطقه يي حوزه هاي فناوري اطلاعات، فناوري زيستي و زيست محيطي هوافضا و هسته يي شده است. در اين راستا استراتژي هسته يي در قانون دستيابي به فناوري صلح آميز هسته يي مصوبه خرداد 1384 ترسيم شده و تصريح شده است که دولت موظف است در چارچوب معاهده ا ن پي تي و قوانين بين المللي نسبت به برخورداري کشور از فناوري صلح آميز هسته يي از جمله چرخه سوخت هسته يي و تامين 20 هزار مگاوات برق هسته يي اقدام کند.

-در روايت هاي اشاره شده همواره به «جوانان هسته يي» و «دانشمندان جوان هسته يي» اشاره مي شود. دانشمندان ما واقعاً جوان هستند؟
بله، همين طور است. دانشمنداني که صنعت چرخه سوخت را در کشور بنيانگذاري کرده اند و آن را توسعه داده و در حد صنعتي در کشور اجرا کرده اند، مهندسان و دانشمندان جواني هستند که از دانشگاه هاي داخل کشور فارغ التحصيل شده اند. در واقع مي توان با افتخار گفت صنعت چرخه سوخت در کشور ما در سطح تئوري و دانش فني کاملاً بومي و خودکفاست.

-ما به غير از روسيه با کدام يک از قدرت هاي هسته يي جهان ارتباط داريم؟
ارتباط به صورت موافقتنامه بين دولتين فقط با دولت فدراسيون روسيه است اما کارشناسان ساير کشورهاي صاحب فناوري از طريق همکاري فني با آژانس بين المللي انرژي اتمي به ايران رفت و آمد دارند و در برنامه هاي آموزشي شرکت مي کنند. اخيراً نيز در جهت تقويت فني نظام ايمني هسته يي کشور از طريق آژانس برخي کشورها برنامه هاي همکاري در حال تدوين است.

-موضع شما در قبال مطالعات ادعايي که از سوي آژانس عنوان مي شود،چيست؟
فعاليت هاي هسته يي کشور شفاف و تحت نظر بازرسي هاي مستمر آژانس است. ما همواره تعاملات خوبي با آژانس داشته ايم و انتظار داريم آژانس به مطالبي که ما آنها را غيرواقعي مي دانيم و بنا بر آنچه مقامات آژانس مطرح کرده اند به «ادعاهاي» چند کشور نبايد اهميتي قائل شود. علاوه بر اين جمع بندي ما اين است که مواضع اين کشورها نشان مي دهد در پي خدشه دار شدن مجامع و نهادهاي بين المللي در راستاي منافع تماميت خواهانه خود هستند.ما حسن نيت خود را ثابت کرده ايم و به تمام پرسش هاي آژانس پاسخ داده ايم. اما هر از چند گاهي با شيطنت برخي کشورها ادعاهاي جديدي مطرح مي شود که قطعاً براي ايران قابل قبول نيست.ما در حد وظايف آژانس و تعهدات خود مطابق با قوانين بين المللي با آژانس همکاري کرده ايم و اين همکاري خود را ادامه مي دهيم.

-بخشي از فضاي به وجود آمده در مورد ايران و طرف هاي ديگر ناشي از چاپ و انتشار مطالبي است که در رسانه ها منتشر مي شوند. استراتژي شما براي خنثي سازي آنچه بخش جنگ رواني را در مناقشه هسته يي تشکيل مي دهد، چيست؟
سازمان انرژي همواره بر مسائل فني و تخصصي مربوط به فناوري هسته يي تمرکز داشته که جهان هم ناگزير به اعتراف در کاميابي هاي ما بوده است. بدون ترديد دستگاه ديپلماسي کشور تلاش هاي خود را در راستاي مقابله با شيطنت ها به کار خواهد بست، ضمن آنکه ما از آنها بيش از اين چشمداشتي نداريم.

-بسياري از مردم از رفتار روس ها در راه اندازي نيروگاه بوشهر ناخرسندند. پاسخ شما به اين ناخرسندي ها چيست؟ به رغم فراز و فرودهاي مختلف در همکاري هاي في مابين در حال حاضر مراحل انجام پروژه در حال تکميل است و ما اميدواريم مطابق آخرين توافقات در سال 2009 نيروگاه بوشهر راه اندازي شود.

-بارها روس ها وعده داده اند در زمان مشخصي نيروگاه بوشهر را راه اندازي خواهند کرد اما از عمل به وعده ها سر باز زده اند. چه ضمانت اجرايي در قرارداد نيروگاه بوشهر وجود دارد که روس ها را مکلف کند نيروگاه را راه اندازي کنند؟
در حال حاضر اولاً سوخت نيروگاه به ميزان 80 تن به نيروگاه اتمي بوشهر ارسال شده است و تجهيزات مورد نياز به اين نيروگاه حمل شده و تنها بخش کمي از تجهيزات باقي مانده که آن هم در حال حمل است. امروز ما در شرايطي هستيم که به رغم اينکه از تاخيرات به وجود آمده رضايتي نداريم ولي شرايط فني و پيشرفت کار در نيروگاه اتمي بوشهر در شرايط خوب و قابل قبول است و به نظر ما تعهدات مکرر دولت و مقامات روسيه در خصوص راه اندازي نيروگاه بوشهر قابل تحقق است.

-روندي که در نيروگاه بوشهر توسط روس ها در پيش گرفته شد، نشان مي دهد ما هنوز به آنها وابستگي هايي داريم. سازمان براي رهايي از اين وابستگي ها چه برنامه يي دارد؟ به هر حال قطع وابستگي يک برنامه درازمدت است و تلاش هاي زيادي در اين رابطه در حال انجام است. ضمن آنکه صرف همکاري با کشورهاي صاحب فناوري به معناي وابستگي تلقي نمي شود. ما همواره براي توسعه کشور از تعاملات سازنده با دنيا استقبال مي کنيم. در خصوص بومي سازي و توانمندسازي در صنعت هسته يي کارهاي زيربنايي آغاز شده است. از جمله همکاري با دانشگاه ها در جهت تربيت نيروهاي متخصص، همکاري با وزارت صنايع و معادن در افزايش مشارکت سازندگان داخلي در تامين تجهيزات، تعريف پروژه 360- IR و تجهيز شرکت هاي مهندسي و گردآوري نيروهاي مستعد و جوان به منظور تقويت توان مهندسي کشور در زمينه طراحي نيروگاه ها و...

-مايلم نظر شما را درباره عملکرد رسانه ها به خصوص روزنامه هاي اصلاح طلب در مناقشه هسته يي بدانم، شما عملکرد آنها را چگونه ارزيابي مي کنيد؟
مايه بسي خوشبختي است که مجموعه هاي نخبگان، احزاب، اهالي فرهنگ و هنر، اصحاب رسانه و در صف اول تمامي ملت شريف ايران، موضوع دستيابي ايران به فناوري صلح آميز هسته يي را موضوعي ملي متعلق به فرد فرد دلباختگان ايران اسلامي قلمداد کرده و همواره از آن حمايت کرده اند. توسعه هسته يي کشور از معدود موضوعاتي است که چنين اجماع و وفاق ملي روي آن صورت گرفته است. اين نکته بسيار جالب است که حتي برخي ايرانيان مخالف نظام در خارج از کشور نيز در اين عرصه به ملت ايران پيوسته اند و البته همچنان انتظار مي رود که همه ما براي تحقق اهداف عاليه نظام در اين زمينه به حمايت از فرزندان توانمند خود در سازمان انرژي اتمي ادامه دهيم.

-خبرها از آغاز فعاليت براي طراحي نيروگاه هاي هسته يي جديد حکايت مي کند و گويا قرارداد اين کار با آلمان ها منعقد شده است. نيروگاه دارخوين چگونه به آلمان ها سپرده شد و چرا از عقد قرارداد با روس ها در اين پروژه خبري نيست؟
نيروگاه دارخوين با نام پروژه 360- IR با هدف احداث يک نيروگاه «360» مگاواتي بر مبناي توان مهندسي داخلي تعريف و استوار شده است. از اين رو موضوع حضور و قرارداد با آلمان ها صحيح نيست. قرارداد اين پروژه با يک شرکت پيمانکار عمومي داخلي به نام «سورنا» منعقد شده و فعاليت هاي طراحي پايه آن در حال انجام است. ما بسترهاي لازم براي حضور فعال بخش خصوصي توانمند را در پروژه هاي سازمان مهيا کرده و از حضور آنان استقبال مي کنيم.

-انتخاب اوباما به سمت رياست جمهوري امريکا چه تاثيري بر روند موضوع هسته يي کشور دارد؟
ما همواره بر فعاليت هاي خود تمرکز خواهيم کرد و تغيير افراد تاثيري بر راهبرد اصولي ما نخواهد داشت. ما اميدواريم تصميم سازان جديد کاخ سفيد از اشتباهات مکرر دولت بوش عبرت بگيرند و به حاکمت ملي و حقوق ملت ها احترام بگذارند. ما با قاطعيت برنامه هاي هسته يي صلح آميز خود را پيگيري خواهيم کرد.

-اگر در پايان سخن ناگفته يي باقي مانده است، بفرماييد؟
مي خواهم از اين فرصت استفاده کرده و از حمايت هاي رهبر معظم انقلاب که همواره در شرايط سخت و دشوار فرزندان خود را در سازمان انرژي اتمي مرهون الطاف خويش کرده اند، سپاسگزاري کنم. همچنين از حمايت هاي رياست محترم جمهوري قدرداني مي کنم. ملت ايران اطمينان داشته باشند که دولتمردان و خادمين آنان در مسير تحقق اهداف ملي هرگز قصور و سستي به خود راه نخواهند داد. اميدوارم در پيشگاه ملت عزيز و هوشيار ايران سربلند باشيم.