شخصیت هنری مقام معظم رهبری

علي معلم دامغاني در گفت‌وگويي از موضوعات مختلف از جمله ديدار خصوصي هوشنگ ابتهاج (سايه) با رهبر معظم انقلاب سخن گفته است. 

بخش هایی از این  گفت‌وگو كه با عنوان «شعر و شرع و عرش» در پايگاه اطلاع‌رساني دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله خامنه‌اي منتشر شده،  را در اینجا می خوانیم:

 همان‌طور كه مستحضريد، رهبر انقلاب هر سال در نيمه‌ي ماه رمضان ديدار گرم و صميمي با شاعران دارند. آيا اين قبيل ديدارها پيش از دوران رهبري هم برگزار مي‌شد؟
بله. اصلاً اولين آشنايي من با آيت‌الله خامنه‌اي از طرف برخي دوستان شاعر بود؛ به خصوص مرحوم "قدسي " كه از دوستان آقا بودند. اما شايد اولين‌بار از زبان مرحوم عماد خراساني در مورد آقا مطلبي شنيدم. مرحوم عماد نقل مي‌كرد كه دو طلبه به ديدن من آمده بودند... يك شاعر خراساني هم آن‌جا بوده كه حرف‌هاي ناشايستي مي‌زند. مرحوم عماد، هم از لحاظ شخصيتي و غيرت سيادتي و هم از اين جهت كه ميزبان بوده، از اين بي‌حيايي‌ها شديداً ناراحت شده، با آن شاعر برخورد مي‌كند. آن اول بار بود كه من اسم آقا كه آن موقع طلبه بودند، شنيدم.

- يكي از روحانيون، آيت‌الله خامنه‌اي بوده و ديگري؟
آقاي ديناني كه آن زمان معمم بودند.

- پيش از انقلاب بود اين ماجرا؟
اين داستان مربوط مي‌شد به قبل از انقلاب. اما هرچه كه به انقلاب و مبارزات انقلابي نزديك‌تر شديم، فعاليت آقا بيشتر شد و نقل‌قول‌ها پيرامون ايشان بالا گرفت. پس از انقلاب نيز به‌عنوان يار نزديك و از شخصيت‌هاي نزديك به امام بودند كه از طرف ايشان مأموريت‌هاي مهمي را برعهده داشتند. يادم مي‌آيد كه در همان نخستين سال‌هاي پس از پيروزي انقلاب، انجمني بنا شد كه وقتي به آن‌جا رفتم، خانم صفارزاده و چند نفر ديگر از دوستان شاعر حضور پيدا مي‌كردند. چند نفر شاعر جوان‌تر هم مي‌آمدند، شعرهاشان را مي‌خواندند و اصطلاحاً قديمي‌ترها آن شعرها را چكش‌كاري مي‌كردند. البته من آيت‌الله خامنه‌اي را در آن انجمن نديدم، اگرچه بعدها شنيدم كه يكي از پايه‌گذاران اين جلسات ايشان بودند. 

بقاياي اين جلسات هنوز در حوزه‌ي هنري است. البته حوزه‌ي هنري هم ميراث ايشان است. الآن هم حوزه و هم بچه‌ها‌ي آن احساس تعلق شديدي نسبت به ايشان مي‌كنند و خودشان رو جزو دفتر ايشان حساب مي‌كنند. البته از آن‌طرف هم عنايتي نسبت به اين بچه‌ها وجود دارد.

- نشست‌هاي شاعرانه‌ي ديگري هم بود كه رهبر انقلاب در آن شركت داشته باشند؟
بله؛ ما جلسه‌ي ديگري هم به غير از اين جلسه‌اي كه توضيح دادم، داشتيم كه تقريباً رسمي بود و در خانه‌ي برخي دوستان شاعر مثل آقاي سبزواري، استاد ستوده و آقاي مشفق برگزار مي‌شد. اين جلسات معمولاً هفتگي و در شب‌هاي چهارشنبه برگزار مي‌شد. همه‌ي اين شاعران قديمي كه اين سال‌ها مهمان رهبر انقلاب در ماه رمضان هستند، در جلسات شبانه‌ي آن سال‌ها مي‌آمدند و شركت مي‌كردند.

- آقا در آن جلسات شعر هم مي‌خواندند و يا جلسه‌ي نقد شعر بود؟
در اين جلسات رهبر انقلاب غالباً تشريف مي‌آوردند به دليل امساك يا دليل ديگري شعر نمي‌خواندند، اما نقد شعر مي‌كردند. البته بايد متذكر شوم كه شركت آقا در اين‌گونه جلسات، محدود به تهران و يا زمان رياست‌جمهوري ايشان نبود بلكه ايشان در جلسات بسيار‌بسيار سخت‌گيرانه‌اي در حلقه‌هاي شعري مشهد هم حضور داشتند. حتي وقتي به تهران آمدند، به‌خاطر علاقه‌ي ايشان به شعر، خيلي از شاعران ايشان را نمي‌شناختند ولي ايشان به واسطه‌ي شعر آن افراد، آن‌ها را مي‌شناختند. به‌هرحال علاقه‌ي ايشان به شعر، محدود به اين يكي‌دو جلسه نبود، بلكه ايشان از قديمي‌ترين شخصيت‌ها در اين زمينه هستند.

- الآن هم گويا اين ديدارها برقرار است.
بله؛ به شكل رسمي كه هر ماه رمضان برگزار مي‌شود، اما آقا با شاعران ديدارهاي خصوصي‌تري نيز دارند. چند سال پيش، به اتفاق يكي دو نفر از دوستان و آقاي هوشنگ ابتهاج (سايه) خدمت آقا رسيديم ديداري با ايشان داشتيم كه رسانه‌اي نشد. جلسه‌ بسيار صميمي و گرمي بود. يكي از خاطرات جالبي كه از آن ديدار به ياد دارم اين است كه يكي از همراهان در مورد چند تصنيف، به آقا گفت كه اين‌ها كار آقاي سايه است. آقا به اصطلاح تجاهل‌العارفي كردند و به‌خاطر آن شعرها آقاي سايه را تشويق كردند. اما در ادامه‌ اين جلسه معلوم شد كه آقا به تازگي شعري از آقاي سايه خوانده بودند و حتي برخي مصراع‌هاي آن ‌را هم در ذهن داشتند.

- انتخاب شعري كه شعرا در جلسه‌ي نيمه‌ي ماه رمضان در حضور رهبر انقلاب ارائه مي‌دهند، روش خاصي دارد يا به اختيار خود شاعران است؟
امسال كه به نظر مي‌رسيد مقداري جلسه حساس‌تر از سال‌هاي گذشته باشد، توصيه‌ي امثال ما اين بود كه شعرها را پيش از ارائه ببينيم. اما نه وقت گذاشت و نه بخت. البته در جلسه هم ديديم كه آقا نيز مخالفت خود را با اين كار اعلام كردند. ايشان تذكر دادند كه نمي‌گذارند حرف كسي توسط اشخاص ديگر عوض شود و هركس بايد عقيده‌ خود را بگويد. 

در اين چند سال، شايد در دو سه مورد، شاعر شعري خوانده و ايشان نسبت به يك قطعه يا يك موضع‌گيري، حساسيت نشان داده‌اند. البته اين حساسيت به مسائل ذوقي و سياسي برنمي‌گردد بلكه بيشتر ناظر به مواردي است كه متوجه منفعت عام بوده و يا به مسائلي نظير ذات مقدس حضرت حق و يا توحيد برمي‌گردد، تذكر داده‌اند. شايد موقعيت و جايگاه ديني ايشان ايجاب مي‌كند كه در مورد اين مسائل جنبه‌ي نظر هدايتي خود را اعلام كنند. البته بايد به اين نكته هم اشاره كنم كه آقا تعصب خاصي بر روي سبك‌هاي شعري ندارند، اما به‌هرحال فكر مي‌كنم براي شعر كلاسيك به دليل فني‌تر بودنش - البته بيشتر سبك خراساني- بيشتر توجه دارند.

- نكته‌اي كه در اين ديدارها جلب توجه مي‌كند، علاقه‌ رهبر انقلاب به شعر و شعرخواني شاعران فارسي‌زبان غيرايراني است...
بله؛ رهبر انقلاب يك علاقه‌اي نسبت به همه‌ي فارسي‌زبان‌ها دارند و همچنين نسبت به همه‌ي مسلمانان. در توضيح اين مطلب بايد بگويم كه اين علاقه از دو جهت قابل بررسي است. جهت اول حس حمايت است كه ايشان اگر يك افغاني فارسي‌زبان هم شعري بخواند از ته دل خوشحال مي‌شوند. شايد آقا دوست داشته باشند كه اين اثر مثلاً در بيرجند يا بجنورد اتفاق مي‌افتاد اما در عين حال اگر در هرات هم اتفاق بيفتد، ايشان خوشحال مي‌شوند و كار براي‌شان اهميت دارد. 

جهت دوم، جهت هدايتي است كه ايشان به‌عنوان رهبر و هادي، با اين ابراز علاقه و تشويق‌ها مي‌خواهند آن‌ها را راهنمايي كنند و به نوعي مسير را نشان دهند.