آتش‌سوزی در چاه گاز قزاقستان هزاران تن گاز متان در جو زمین پراکند

تجزیه و تحلیل جدیدی که گروه وریفای، بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی، به اشتراک گذاشته شده نشان می‌دهد که یکی از بدترین موارد نشت گاز متان که تاکنون ثبت شده است، سال گذشته در یک چاه دورافتاده در قزاقستان رخ داد.

به گزارش بی بی سی، تخمین زده می‌شود که نشت گاز با آتش‌سوزی در یک چاه آغاز شد و بیش از ۱۲۷ هزار تن گاز ظرف شش ماه از آن خارج شد.

متان یک گاز گلخانه‌ای و اثر گرمایشی آن بسیار قوی‌تر از دی اکسید کربن است.

«بوزاچی نفت»، شرکت مالک این چاه، نشت «مقدار قابل توجهی» متان را تکذیب کرده است.

بر اساس محاسباب، تأثیر زیست‌محیطی چنین نشتی با گاز ناشی از استفاده از بیش از ۷۱۷ هزار خودروی بنزینی در طول یک سال قابل مقایسه است.

مانفردی کالتاگیرونه، رئیس رصدخانه بین‌المللی انتشار متان سازمان ملل، گفته است: «این میزان و مدت نشت کاملا غیرعادی است و اندازه آن بسیار زیاد است.»

نشت در ۹ ژوئن ۲۰۲۳ آغاز شد، که در حین حفاری در یک چاه اکتشافی در منطقه مانگیستاو در جنوب غربی قزاقستان انفجاری روی داد و آتش‌سوزی روی داد. این آتش‌سوزی تا پایان سال ادامه داشت.

آتش‌سوزی تنها در ۲۵ دسامبر ۲۰۲۳ مهار شد. مقامات محلی به بی‌بی‌سی گفتند که در حال حاضر کار برای مهر و موم کردن چاه با بتون در جریان است.

گاز طبیعی عمدتا از متان ساخته شده است.

این گاز بی‌رنگ است، اما زمانی که نور خورشید از میان ابر متان عبور کند، اثر کاملا منحصر به‌فردی را ایجاد می‌کند که بعضی ماهواره‌ها قادر به تشخیص آن هستند.

این مورد خاص از نشت متان برای اولین بار توسط شرکت فرانسوی تجزیه و تحلیل جغرافیایی کیروس مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه تجزیه و تحلیل شرکت اکنون توسط موسسه تحقیقات فضایی هلند و دانشگاه پلی‌تکنیک والنسیا در اسپانیا تأیید شده است.

با نگاهی به داده‌های ماهواره‌ای، کارشناسان دریافتند که بین ماه‌های ژوئن تا دسامبر، متان با غلظت‌های بالا در ۱۱۵ موقعیت مختلف قابل مشاهده بود.

بر اساس این یافته‌ها، آن‌ها به این نتیجه رسیدند که ۱۲۷ هزار تن متان از این چاه خارج شده است.

این حادثه می‌تواند دومین نشت عظیم متان توسط فعالیت بشر باشد که تاکنون ثبت شده است.

لوئیس گوانتر، از دانشگاه پلی تکنیک والنسیا، که به راستی‌آزمایی نشت کمک کرد، می‌گوید «فقط خرابکاری در نورد استریم ممکن است به نشت قوی‌تری منجر شده باشد.»

در سپتامبر ۲۰۲۲، انفجار‌هایی دو خط لوله زیر دریایی انتقال گاز روسیه به آلمان موسوم به نورد استریم ۱ و ۲ را قطع و تا ۲۳۰ هزار تن متان را در جو زمین آزاد کرد.

به گفته آژانس بین‌المللی انرژی، متان عامل حدود ۳۰ درصد افزایش دمای جهان از زمان انقلاب صنعتی تاکنون بوده است.

اگرچه خوانش‌های ماهواره‌ای می‌تواند تحت تأثیر عوامل خارجی مانند پوشش ابر قرار گیرد، اما کارشناسان می‌گویند که «کاملا مطمئن هستند» که مقادیر زیادی متان از این چاه خارج شده است.

آقای گوانتر می‌گوید: «ما ستون‌های گاز متان را از پنج ابزار مختلف ماهواره‌ای حساس به متان شناسایی کردیم. هر یک از این ابزار متان را به روش خاصی اندازه‌گیری می‌کند، اما ما اندازه‌گیری‌های بسیار همگونی را از همه آن‌ها به دست آوردیم.»

اداره محیط زیست منطقه مانگیستاو در بیانیه‌ای تایید کرد که غلظت متان در هوا در ۱۰ نوبت جداگانه بین ۹ ژوئن تا ۲۱ سپتامبر از حد مجاز فراتر رفت.

همچنین گفته شده است که در ساعات پس از انفجار اولیه، سطح متان در هوا ۵۰ برابر بیشتر از حد مجاز بود.

اما شرکت بوزاچی نفت قزاقستان، که مالک این چاه است، گزارش‌های حاکی از نشت مقادیر زیادی متان را رد می‌کند.

این شرکت می‌گوید که این چاه دارای مقدار ناچیزی گاز بوده است و هر مقدار گاز متان که نشت کرد، در هوا سوخت.

این شرکت گفته است که تنها بخار آب ناشی از سوختن گاز به جو نشت کرد و ستون‌های سفید بزرگی را تشکیل داد که از فضا قابل رویت بود.

دانیار دویزمبایف، معاون توسعه استراتژیک این شرکت به بی‌بی‌سی گفت: «ما مسئولانه با وضعیت برخورد کرده‌ایم.»

به گفته او تحقیقات مستقل خارجی که به سفارش شرکت انجام شده یافته‌های کیروس را مورد تردید قرار داده، اما بی‌بی‌سی به این تحقیقات دسترسی نداشته است.

به گفته این شرکت، تحقیقات مستقل نشان می‌دهد که ممکن است ماهواره‌ها گاز‌های دیگر موجود در اتمسفر - مانند بخار آب - را با متان اشتباه گرفته باشند و کارشناسان پیش از وقوع انفجار، متان موجود در هوا را محاسبه نکرده بودند که آن را با بعد از انفجار مقایسه کنند.

اما تیم‌های درگیر در راستی‌آزمایی ما تردید در تحقیقات اولیه کیروس را مردود دانسته‌اند.

آقای گوانتر، استاد دانشگاه پلی‌تکنیک والنسیا گفته است: «ما تاثیر بالقوه بخار آب و دود را آزمایش کرده‌ایم و هیچ نشانه‌ای از تغییر در اندازه‌گیری‌های خودمان را ما پیدا نکرده‌ایم.»

او همچنین گفت که کارشناسان فقط به دنبال یافتن «توده‌های مجزای گاز متان منفرد» بودند و روش‌های آن‌ها تحت تاثیر متان موجود در جو قبل از وقوع حادثه قرار نداشت.

قزاقستان متعهد شده است که انتشار گاز متان را کاهش دهد

تحقیقات رسمی در مورد علل حادثه - به ریاست «کمیته ایمنی صنعتی آتیراو» - نشان داد که بوزاچی نفت بر حفاری چاه نظارت مناسب و موثر نداشته باشد.

این شرکت متقابلا شرکت «زمان انرژی» را که یک پیمانکار فرعی بوده مسئول مشکلات متعدد در جریان حفاری معرفی کرده است. شرکت زمان انرژی از اظهار نظر در مورد این ماجرا خودداری کرد.

وزارت انرژی قزاقستان در بیانیه‌ای به بی‌بی‌سی گفت که مقابله با این نشت شامل «عملیات فنی پیچیده» بوده است و در حال حاضر «هیچ راه حل جهانی برای جلوگیری و مقابله با آثار حوادث مشابه وجود ندارد.»

با این حال، این اولین بار نیست که نشت گاز متان در آسیای مرکزی شناسایی می‌شود.

از جمله در ترکمنستان در همسایگی قزاقستان ده‌ها مورد «نشت عظیم» ثبت شده است - اصطلااحی که برای توصیف حوادثی که در آن مقادیر زیادی متان در جو منتشر می‌شود به کار می‌رود.

اما آقای گوانتر می‌گوید رویداد مشاهده‌شده در منطقه مانگیستاو بسیار مهم است. به گفته او «این از جمله بزرگترین موارد نشت متان ناشی از فعالیت‌های متعارف انسان است که ما تاکنون شناسایی کرده‌ایم.»

کارشناسان آب و هوا در موسسه ردگیری فعالیت‌های آب و هوایی می‌گویند که با پیش‌بینی افزایش تولید گاز طبیعی قزاقستان، این کشور با خطر نشت بیشتر متان از خطوط لوله گاز مواجه است.

در اجلاس آب و هوایی کاپ ۲۸ که سال گذشته برگزار شد، قزاقستان به توافقنامه جهانی کاهش متان پیوست - توافق داوطلبانه بیش از ۱۵۰ کشور برای کاهش ۳۰ درصدی انتشار متان تا سال ۲۰۳۰.