هیدروژن طلا سوخت آینده جهان

اعتماد نوشت: جهان امروز به ویژه پس از حمله روسیه به اوکراین که جریان گاز به اروپا را قطع کرد، سراسیمه به دنبال انرژی جایگزین می‌گردد. علاوه بر این، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای حاصل از سوخت‌های فسیلی مانند نفت، گاز و زغال‌سنگ موجب گرم شدن زمین، تغییرات آب و هوایی و خشکسالی شده است.

اتفاق‌هایی که زندگی در سیاره را با خطر‌ها و کمبود‌های جدی همراه می‌کند. راه‌حل قطعی و حتمی دولت‌ها و نیز سازمان ملل متحد، کنار گذاشتن هر چه سریع‌تر نفت و گاز است. اما سوال فوری و مهم این است: چه سوختی قرار است جایگزین نفت و گاز شود تا مانند آن‌ها از تداوم و پایداری برخوردار بوده، ارزان باشد و به آسانی بتواند در دسترس همگان در گوشه و کنار کره زمین قرار گیرد؟ هر سوختی که قرار باشد جایگزین نفت و گاز یا همان سوخت‌های فسیلی شود، لزوما باید این سه ویژگی: ارزان بودن، در دسترس بودن و پایدار بودن را در خود داشته باشد در غیر این صورت هیچ‌گاه قابلیت جایگزینی نفت و گاز را پیدا نخواهد کرد.

در سال‌های اخیر و به ویژه پس از جنگ اوکراین که جهان بار دیگر با بحران سوخت از ناحیه انرژی‌های فسیلی روبه‌رو شد، جست‌وجو‌ها و کاوش‌های علمی برای رسیدن به سوخت‌های جایگزین شتاب چشمگیری به خود گرفت و سرمایه‌های هنگفتی به کاوش‌ها اختصاص داده شد. اما نتیجه تاکنون دلگرم‌کننده نبود. هیچ انرژی جایگزینی پیدا نشد که در کنار پاک و تمیز بودن که موجب آلودگی هوای زمین از نظر گسترش کربن نباشد، آن سه ویژگی دیگر را نیز در خود داشته باشد.

با این همه، اکنون دیگر جای تردید نیست که یک پایه اصلی انرژی آینده سوختی به نام هیدروژن خواهد بود. هیدروژن گازی غیرسمی و بی‌بو است که در طبیعت وجود دارد، اما هیدروژن موجود در هوا کاربرد صنعتی ندارد.

از این رو، بشر به ساختن هیدروژن روی آورد. امروزه بیش از ۹۰ میلیون تن هیدروژن در جهان تولید می‌شود که تمام آن دست‌ساز بشر است. یکی از انواع این هیدروژن‌ها، هیدروژن آبی نام دارد که از گاز متان که همان گاز مصرفی شهری است، تولید می‌شود و از آن برای تولید کود شیمیایی و دیگر نیاز‌های سوختی بهره می‌گیرند.

هیدروژن دیگری که با دست بشر ساخته می‌شود، هیدروژن سبز نام دارد. هیدروژنی که بدون کربن است و از طریق تجزیه مولکول‌های آب شیرین با جریان دادن برق به دست می‌آید.

مشکل اساسی هیدروژن سبز این است که برای تولید آن به برق پاک و تجدیدپذیر و نیز به آب شیرین نیاز است و به علاوه برای تولید هر کیلوگرم آن به صرف ۵ دلار هزینه نیاز است. هیدروژن صورتی هم وجود دارد که از انرژی هسته‌ای ایحاد می‌شود.
هیچ کدام از این انواع هیدروژن‌ها تاکنون نتوانسته است، رضایت تولیدکنندگان را به دست آورد. اما نشریه فایننشال‌تایمز در روز یکشنبه ۲۹ بهمن جهان را با شگفتی روبه‌رو ساخت.

فایننشال‌تایمز پرده از رازی برداشت که بشر در هزاران سال آینده بی‌هیچ دغدغه‌ای می‌تواند از هیدروژن طبیعی که در اعماق زمین وجود دارد، بهره‌مند شود. این هیدروژن که به آن هیدروژن سفید یا هیدروژن طبیعی و هیدروژن طلا گفته می‌شود، از ترکیب آب با مواد آلی آهن در اعماق زمین و در حرارت و فشار بالا تولید می‌شود.

ترکیب تولید و به وجود آمدن آن به گونه‌ای است که هیچ‌گاه به انتها نمی‌رسد و همواره در حال تولید شدن دوباره است و به همین دلیل، نه انرژی فسیلی، که در زمره انرژی‌های تجدیدپذیر طبقه‌بندی می‌شود. تاکنون در سطح کره زمین مقدار ۵ تریلیون تن هیدروژن طبیعی کشف شده که یک تریلیون تن آن قابل بازیافت است. از آنجا که میزان نیاز سالانه بشر به ۵۰۰ میلیون تن هیدروژن برآورد شده است، این مقدار هیدروژن قابل بازیافت می‌تواند تا هزاران سال نیاز بشر را به انرژی پاک، فراگیر، پایدار و ارزان تامین کند.

به گفته سازمان زمین‌شناسی امریکا، هزینه تولید یک کیلوگرم از این انرژی تنها ۴۰ سنت است که قابل قیاس با هزینه سرسام‌آور تولید انواع دیگر هیدروژن‌ها نیست.

بنا بر گزارش سازمان زمین‌شناسی امریکا تاکنون معادن هیدروژن طبیعی در کشور‌های امریکا، اسپانیا، فرانسه، سراسر اروپا، استرالیا، نامیبیا، آلبانی و بسیاری کشور‌های دیگر کشف شده است. اما زادگاه اصلی و نخستین هیدروژن طلا یا طبیعی روستایی در شمال شرقی کشور آفریقایی مالی است که از سال ۲۰۱۲ از آن برای تولید برق و روشنایی بهره می‌برد.

اکنون در محافل انرژی سخن بر سر این است که آیا بشر امروز مانند سال ۱۸۵۹ که سرهنگ ادوین دریک در ایالت پنسیلوانیا و در دره تیتوسویل در عمق ۲۱ متری زمین با وسایل ابتدایی موفق به کشف نفت و انقلاب در زندگی بشر شد، در آستانه انقلابی در نوع زندگی قرار دارد؟

و سوال مهم‌تر اینکه اگر در ۱۶۵ سال پیش امریکا پرچمدار کشف نفت شد، ایران نیز نخستین کشوری بود که در ۱۲۰ سال پیش در خاورمیانه به کشف نفت دست یافت. آیا ایران می‌خواهد بار دیگر تاریخ‌ساز شود؟

نویسنده: علی آهنگر